Jak wygląda karnawał w Polsce?

Karnawał to czas najhuczniejszych zabaw w ciągu roku. W tym okresie panują zabawy i barwne pochody niemal na całym świecie, jednak każdy kraj ma nieco inny, własny sposób świętowania. W Rio de Janeiro organizowane są na ulicach wielkie parady połączone z tańcem i kolorowymi kostiumami, Włochy słyną natomiast z karnawału weneckiego, gdzie noszono na zabawach maski i przebrania w celu zachowania anonimowości. W Polsce również mamy swoje tradycje i zwyczaje karnawałowe. Jak wygląda okres karnawału w Polsce? Jak obchodzili go nasi przodkowie? Więcej o sposobach świętowania karnawału w Polsce znajdziecie w tym artykule. Czytajcie dalej!

Karnawał – czym jest, ile trwa, skąd wywodzi się jego nazwa?

Okres karnawału jest czasem zimowych balów, zabaw, maskarad i pochodów przed Wielkim Postem. Rozpoczyna się 6 stycznia w święto Trzech Króli, kończy się natomiast we wtorek, dzień przed Środą Popielcową rozpoczynającą Wielki Post – czas przygotowania i oczekiwania na Wielkanoc. Nazwa tego okresu wywodzi się od włoskiego słowa „carnevale”, z łaciny „caro, vale” lub „carnem levare”. Oba te terminy, jak i też pokrewne nazwy z innych języków, oznaczają pożegnanie mięsa, czyli symbol rozpoczęcia Wielkiego Postu.

Karnawał swoje początki miał we Włoszech, a dokładniej w X-wiecznej Wenecji, gdzie organizowano pierwsze bale, na których ceniono sobie zachowanie anonimowości, dlatego też zakładano maski i przebrania. Tam też zrodził się duch i charakter karnawału, który wyróżnia się swobodą, nieskrępowaniem i chwilą niczym niezmąconego szaleństwa. Obecnie najpopularniejszy i najhuczniej obchodzony karnawał odbywa się w Rio de Janeiro i stał się znakiem rozpoznawczym tego miasta.

Początki karnawału w Polsce

Karnawał w Polsce pojawił się około XVI wieku, w czasach szlachty sarmackiej i wtedy nazywano ten czas „zapustami” lub „mięsopustem”. Najhuczniej obchodzone były ostatnie dni karnawału, dlatego przyjęło się nazywać je „ostatkami”. Zwyczaj świętowania karnawału przyjął się bardzo szybko wśród Sarmatów i od razu wprowadzili oni swoje własne sposoby celebracji, przez co polski karnawał stał się wyjątkowy i nabrał rodzimego charakteru. Organizowano różne atrakcje, jak polowania i kuligi, jeżdżono po dworach i ucztowano z sąsiadami.

Od XVII wieku przyjęło się w Polsce również organizowanie balów, na których pełno było śpiewu, tańców oraz widowisk, którymi cieszyła się nie tylko elita, ale również ludność stanowiąca biedniejszą część społeczeństwa. Na ucztach podawano głównie jedzenie, którego odmawiano sobie w czasie Wielkiego Postu: mięso, ciasta, pieczenie, tłuste potrawy i nie szczędzono alkoholu. Karnawał był też idealną okazją do zalotów, dlatego też dbano bardzo o przebrania i stroje.

Wśród najpopularniejszych zabaw i atrakcji karnawałowych tamtych czasów wyróżnić można:

• wspomniany wyżej kulig, który był chyba najczęstszą zabawą organizowaną przez szlachtę i magnaterię. Organizowane przejażdżki saniami trwały nawet po kilka dni i odwiedzano przy tym pobliskie dworki, gdzie ucztowano i bawiono się, a następnie ruszano dalej;
• zabawy pod choinką i maskarady organizowane przez chłopstwo i mieszczaństwo. Miały one postać barwnych zabaw i pochodów, którym często towarzyszył zwyczaj zakładania masek, pozwalających na zapomnienie na chwilę o statusie społecznym i pochodzeniu;
• przebieranki i odwiedzanie okolicznych domów, podczas których za śpiew otrzymywało się poczęstunek. Tak zwane „maszkary zapustne”, miały za zadanie obudzić wiosnę, a najważniejszą rolę odgrywało zwierzę Turoń. Do tej pory zwyczaj ten zachował się w niektórych miejscach jako odwiedzanie domów przez kolędników;
• reduty, czyli bale maskowe inspirowane włoskimi, na których organizowano zbiórki pieniędzy dla biednych. W czasie balu głównymi zajęciami były tańce, gry karciane, plotki i kosztowanie potraw z wystawnych bufetów. Obowiązkowym elementem stroju każdego uczestnika balu była maska;
• ostatki, czyli ostatnie dni karnawału, które były obchodzone najhuczniej. Zwykle ostatki, zwane też „śledzikiem” i „podkoziołkiem”, rozpoczynały się w Tłusty czwartek, a kończyły we wtorek poprzedzający Środę Popielcową. W tym czasie odbywały się między innymi tradycyjne scenki odgrywane przez „maszkary zapustne”.

W XX wieku na wystawnych ucztach serwowane były różnorodne dania zarówno kuchni polskiej, jak i europejskiej, m.in. bażanty, zajęcze pasztety czy dziczyznę, wraz z wykwintnymi sosami i sałatkami, a na deser podawano różnorodne słodkości i wypieki: torty piętrowe, ciasta, leguminy, kompoty oraz oczywiście pączki i racuchy. Istniała również tradycja podawania o północy myśliwskiego bigosu. Kładziono nacisk, by jedzenie było eleganckie i solidne, a przy tym by nie brakowało alkoholu.

W dwudziestoleciu międzywojennym wciąż wystawnie obchodzono czas karnawałowy. Wtedy na zabawach często serwowano m.in. bażanta podawanego w piórach czy szczupaka w sosie chrzanowym. Jedzono też coraz więcej ciast takich jak: sernik, makowiec czy pudding.

Niestety karnawałowe menu uległo znacznemu zubożeniu w czasach PRL-u. Najczęściej raczono się flakami, śledziami, bigosem i galaretką.

Karnawał w Polsce teraz

Choć współcześnie czas karnawałowych zabaw nie jest huczny i wystawny jak zapusty niegdyś, Polacy wciąż świętują na swój własny, oryginalny sposób. Zachowała się również część dawnych zwyczajów i tradycji jak na przykład kolędnicy w niektórych rejonach czy szczególne świętowanie ostatnich dni przed Środą Popielcową i Wielkim Postem. Pośród wyjątkowych, polskich zwyczajów na pewno należy wyróżnić Tłusty Czwartek, podczas którego królują wszelkiego rodzaju smażone i pieczone słodkości: racuchy, chrust i oczywiście pączki. Ponadto organizowane są zabawy i bale przebierańców, na których nie brakuje tańców i przebrań, które sprawiają, że karnawałowe szaleństwo nabiera nowego wyrazu, a atmosfera staje się zdecydowanie bardziej komfortowa. Szukając kostiumu, nie trzeba go oczywiście od razu kupować i wydawać fortuny – świetnym rozwiązaniem są wypożyczanie oferujące różne stroje karnawałowe, z których na pewno każdy znajdzie coś dla siebie.

Podsumowanie

Okres karnawałowych zabaw jest celebrowany na terenie Polski od wielu wieków. Obchodzone przez naszych przodków zapusty były huczne i wystawne. Obecnie również w tym czasie króluje zabawa, szczególnie pod postacią tańców i balów przebierańców.